Onderzoek aan de Academie voor Theater en Dans, we weten dat het gebeurt, maar wat houdt het precies in? Dit is deel 16 van een serie interviews; een kijkje in de keuken. Een gesprek met choreograaf-onderzoeker Emilie Gallier (FR), die in september voor één dag per week als onderzoeker is aangesteld bij het ATD Lectoraat.

Deel 16: In één hectare land zit duizend kilo regenworm

Op de middelbare school wilde ik bioloog en wetenschapper worden of danser. Ik koos voor het laatste maar was wel weer de studiebol die grondig het dansnotatiesysteem van Laban bestudeerde. Pas toen ik naar Nederland kwam, in 2007, kreeg onderzoek formeel een plek in mijn werk: tijdens mijn Master aan ArtEZ in Arnhem maakte ik dans, waarover ik  tegelijkertijd kon schrijven. Of beter gezegd: ik kon er schrijven vanuit de dans.

Ik begreep dat je tussen 2016 en 2021 een promotieonderzoek deed aan het Centre for Dance Research van de universiteit van Coventry (UK). En dat je in dezelfde periode deelnemer was bij THIRD, het tweejarige artistiek onderzoeksprogramma van het ATD Lectoraat.

Ja, mijn proefschrift heetReading in performance, Lire en spectacle. In mijn werk ben ik veelal gericht op dans, taal en schrift en hoe die zich tot elkaar verhouden. De oorsprong van die fascinatie ligt ver terug (lacht).Als ik vroeger, als kind, met mijn moeder op de markt was zei ze altijd: ‘Pas toucher! Niet aankomen met je handen, alleen met je ogen!’. Ik was ervan overtuigd dat ik met mijn ogen iets aanraken kon. Binnen mijn onderzoek wilde ik onder andere kijken of je je blik tactiel kan maken. Wat gebeurt er als je een boek leest met een tactiele blik, alsof je met heel je lichaam tot je neemt?

Wat maakt artistiek onderzoek voor jou zo aantrekkelijk?

Onderzoek is iets wat over meerdere jaren heen gaat. Daarbinnen komen dan heel verschillende (kortdurende) projecten, zoals een voorstelling, een lezing, een workshop en een publicatie tot stand. Die grotere tijdsspanne heeft me altijd aangetrokken. Bovendien komen er binnen een onderzoek veel meer kanten van mezelf aan bod. Van wie ik ben en wie ik kan zijn. Kunstenaar en choreograaf, maar ook docent en pedagoog, lezer van graphic novels, moeder die ’s avonds haar kinderen voorleest, tuinier.

Kun je iets vertellen over het onderzoek waar je nu aan werkt?

Drie jaar geleden vonden mijn man en ik een oude boerderij in Normandië. We waren op zoek naar een plek waar we met onze kinderen voor een deel van het jaar dichterbij onze familie konden zijn. In dezelfde periode verruilde mijn broer Cyril zijn carrière als hovenier voor een bestaan als permacultuur-tuinder. Hij wilde laten zien dat er een andere esthetica mogelijk is, één die de chaos omarmt; het besef dat niet alles beheersbaar is. Samen met mijn broer richtten we Les Minières op. Een plek (en stichting) voor verbinding tussen regeneratieve landbouw en de kunstpraktijk. Inmiddels zijn we met vijftig mensen, het is ook een heel sociaal project.

Het onderzoek waar ik, in Frankrijk en hier, sinds een paar jaar met beeldend kunstenaar Nina Boas en kunstenaar/redacteur Nienke Terpsma aan werk, heet Gleaners and the worms (to glean betekent oogsten, verzamelen, plukken, oppakken). Vanuit mijn danspraktijk raakte ik geïnteresseerd in het voorovergebogen lichaam, de houding van iemand die schelpen zoekt op het strand of groenten oogst. In die houding krijg je een hele andere beleving van de wereld, je verliest het overzicht, waardoor er altijd een element van onzekerheid is. Je wordt meer onderdeel van het landschap zelf. Ik denk dat die perspectiefwisseling belangrijk is in de huidige klimaatcrisis.

Tegelijkertijd raakte ik geboeid door regenwormen. Daar voelde ik dezelfde urgentie bij. Mijn broer vertelde me dat regenwormen de grootste dierlijke massa op aarde vormen. In één hectare land zit duizend kilo regenworm. Met de gangen die ze graven ploegen ze de bodem beter om dan een tractor. En doordat ze alles drie keer verteren leveren ze een grote bijdrage aan een vruchtbare aarde. Darwins laatste onderzoek was gericht op de regenworm. Als oude man liep hij op regenachtige dagen met een lamp zijn huis uit. Zijn zoon ging met hem mee. Dat ‘zinloze’ onderzoek en die verbinding van familieleven, de aarde en de zorg om het grotere geheel herken ik.

Heeft jouw broer als tuinder ook iets aan deze uitwisseling met kunst? Is de inspiratie wederzijds?

Dat is een goede vraag (lacht). Ik zeg al jaren dat mijn broer eigenlijk de kunstenaar van de familie is. In juni gaven Daniel Linehan en Michael Helland, twee in België werkende choreografen, een workshop op ons terrein. Na twee dagen rondzwerven leidden ze een groep van vijftien mensen door de tuin en het bos. Cyril deed mee en was erg enthousiast, hij zei: ‘Ik heb dingen gezien in de tuin die ik nooit eerder heb gezien!’ Kunst veroorzaakt een voortdurende opening van onze perceptie. We denken iets te kennen, totdat blijkt dat het ook op een hele andere manier gekend kan worden. Zoiets gebeurde voor mijn broer door die interventie van die twee kunstenaars.

Daniel en Michael namen iedereen ook mee in een cirkel rondom de net geplante Paulownia-boom. Die boom is een snelle groeier, met grote, hartvormige bladeren. Hij staat in het midden van onze mandalavormige kruidentuin. De groep maakte een stampende dans rondom die boom. Mijn broer zei laatst lachend: ‘Ik weet niet of het daardoor komt, maar die boom groeit echt heel goed!’

Sinds september ben je staflid en -tegelijkertijd met Rajni Shah- de eerste onderzoeker met een aanstelling aan de Academie voor Theater en Dans (ATD).

Ja, binnen dit kader kan ik mijn onderzoek voortzetten. Tegelijkertijd wil ik ook een directe bijdrage leveren aan de ATD. Als docent houd ik altijd erg van experimenteren met verschillende vormen van onderzoek en publicatie vanuit een belichaamde en artistieke praktijk. Ik zou het geweldig vinden om deze ervaring graag de ATD-studenten delen, om ze kennis te laten maken met het lezen en schrijven door middel van dans. Op het dak van de ATD aan de Jodenbreestraat hebben studenten een tuin aangelegd. Ik zou graag een link willen leggen tussen die tuin en de schoolbibliotheek. In Les Minières hebben we een hele verzameling boeken over dans én boeken over landbouw. Welke boeken zouden de studenten hier willen lezen? Wat zou inspirerend zijn? In januari, tijdens de ATD Research Month, wil ik de aftrap doen van een regelmatig terugkerende leespraktijk.
 

Tekst: Hester van Hasselt

De complete serie interviews Artistiek onderzoek - Wat houdt dat in? kun je hier lezen