Minjon Olgers

Scriptie: Bertolt Brecht: vergane glorie of alomtegenwoordig?

Al sinds mijn eerste jaar bij de OPP ben ik gefascineerd door de term ‘maatschappelijk engagement’. Want wat is dat nu eigenlijk? Wat betekent ‘maatschappelijk’: gaat dat over de wereld, Nederland, je eigen leefomgeving? Is het niet heel pretentieus te denken dat je met theater de wereld kunt veranderen? Inmiddels ben ik vijf jaar verder en is mijn fascinatie niet verminderd. Ik blijf mij afvragen: ‘Kan theater de wereld veranderen? En hoe doe je dat dan?’

Iemand die zich die zich dit ook heeft afgevraagd is regisseur en toneelschrijver Bertolt Brecht (1898 – 1956). Brecht was van mening dat theater de wereld kon veranderen als het publiek maar alert werd gehouden middels zijn technieken, waaronder zijn befaamde Verfremdungseffekt. Hij onderzocht hoe men met een theatervoorstelling het publiek kon aanzetten tot kritisch nadenken over de maatschappij. Ik vroeg mij af: wat is de waarde van Brecht in de huidige tijd? Heeft zijn gedachtengoed nog bestaansrecht?

Ik ontdekte dat het gedachtengoed van Brecht niet te vangen is in een paar regels of een raamwerk. Brecht wordt vaak gezien als moralistisch, belerend, onwrikbaar. Daarmee wordt hij echt tekort gedaan. De filosofie die aan Brechtiaans theater ten grondslag ligt is nog altijd bruikbaar. Vandaar dat mijn probleemstelling de volgende werd: ‘In hoeverre is het gedachtengoed van Brecht nog terug te vinden in maatschappelijk geëngageerd, hedendaags Nederlands theater?’

Aan de hand van de door mij gedestilleerde filosofie van Brecht vormde ik onderzoeksvragen die ik over een specifieke voorstelling kon stellen. Ik ontdekte dat het overnemen van Brechts stijlelementen, zoals acteurs die uit hun rol stappen of een onlogische opbouw van scènes, niet per se leidt tot een voorstelling die invloed heeft op de denkwijze van het publiek. Deze stijlelementen zijn verouderd en dienen niet hetzelfde doel als in de tijd waarin ze zijn bedacht. Brechts nalatenschap in de vorm van regels heeft dus aan waarde verloren, maar zijn filosofie is nog altijd toepasbaar op het hedendaags theater in Nederland.