Zorg, Rouw & Verlies, Geleefde tijd
Grief expressed out loud, whether in or out of character, unchoreographed and honest, for someone we have lost, or a country or home we have lost, is in itself the greatest praise we could ever give them. Grief is praise, because it is the natural way love honours what it misses.
Martin Prechtel
Bestiary (2021), Laura Cull Ó Maoilearca and Eoin Ó Maoilearca.
Zowel de wereldwijde pandemie als de versnelling van de klimaatcrisis hebben steeds meer mensen met een onberekenbaar verlies geconfronteerd. Kunstenaars en creatieve producenten maken deel uit van een bredere beweging om onze verschillende culturele verhoudingen tot dood en sterven en tot rouw en verlies te heroverwegen - waarbij het belang van zorg als een waarde en een reeks belichaamde praktijken op de voorgrond wordt geplaatst. In veel culturele contexten is er een stigma verbonden aan rouw en is er een gebrek aan open ruimte en tijd om onze relatie tot dood en sterven te verkennen. Tegelijkertijd is er behoefte om na te denken over hoe de kunsten zich verhouden tot wat sommigen de "crisis van de zorg" noemen, veroorzaakt door het hedendaagse kapitalisme en versterkt door COVID-19.
In deze contexten kan rouw betrekking hebben op een grote verscheidenheid aan ervaringen, niet alleen met de dood van een geliefde, maar ook met verlies in relatie tot ontheemding en migratie, sociale onrechtvaardigheid en ecologische crisis. Voor veel hedendaagse kunstenaars en denkers is rouw geen probleem dat moet worden opgelost of een lineair proces waarmee we klaar kunnen zijn, maar iets waarmee we kunnen leren leven en dat ons nieuwe manieren leert om in de wereld te staan. Onderzoek in en door de kunsten verkent zowel transculturele dodentradities als nieuwe soorten rituelen en ceremonies die nodig zouden kunnen zijn om te rouwen, of om dood en verlies in hedendaagse contexten tegemoet te treden. Met de nadruk op de noodzaak van zowel collectieve als individuele rouw en rouw praktijken, experimenteren onderzoekers met een breed scala van benaderingen - met inbegrip van trance, aanraking, channeling, klaagzang, somakoestiek, meditatie, en door middel van beeld, droom en object-gebaseerd werk.
Bij het ATD Lectoraat zijn we geïnteresseerd in hoe deze thema's elkaar kruisen met de andere: de relatie tussen persoonlijk verlies en ecologisch verlies; tussen menselijke dood en het uitsterven van soorten; rouw als een bron van leren en afleren; niet-menselijke zorg en rouw; zorg en duurzaamheid; en in zorg en sociale in/justitie, in het bijzonder in de context van disability justice.
– Wat kunnen de kunsten bijdragen aan hoe we ons verhouden tot dood en sterven?
– Hoe kunnen we leven met de doden?
– Wat voor soort rituelen en ceremonies hebben we nodig om te rouwen of om dood en verlies tegemoet te treden?
– Hoe worden rouw en verlies beleefd in het [uitvoerende] lichaam?
– Kan performance een vorm zijn van rouw- en zorgwerk?
– Hoe kan kunst zich verhouden tot individueel en collectief rouwen?
– Hoe wordt zorg opgevoerd?
– Hoe kan performance een ethos van zorg belichamen en in praktijk brengen?
– Welke inzichten kunnen de kunsten bieden aan rouwwerk, zorg rond het levenseinde en doodspraktijken en vice versa?
Werk rond dit thema kan betrekking hebben op een breed scala aan praktijken en onderwerpen, met inbegrip van, maar niet beperkt tot:
- Herinnering, herinnering, herdenking in de kunsten: vormen van rouw, klaagzang en herdenking
- Zorg, rouw en verlies als belichaamde kennis; manieren van weten en niet-weten
- Creatieve benaderingen van rouw, de rol van de kunsten in relatie tot rouw en verlies, zorg rond het levenseinde en praktijken rond de dood
- Relaties tussen de levenden en de doden; materialiteit en spiritualiteit
- Heroverweging van geleefde tijd, tijdelijkheid en duur: voorbij lineaire en enkelvoudige opvattingen van verleden, heden en toekomst; wat ervaringen van rouw en verlies ons leren over de aard van geleefde tijd
- De rol van ritueel, ceremonie, genezing en faciliterende praktijken in de kunsten
- Performance als zorg / zorg als performance: performance als een praktijk van zorg; zorg als belichaamde en affectieve praktijk;
- Zorg en/als aandacht, verantwoordelijkheid, relationaliteit, interdependentie, empathie, wederkerigheid.
- Kunstonderzoek met zorgverleners: sociale zorg, zorgverleners, verzorgenden aan het einde van het leven
- Ethiek en politiek van zorg; machtsdynamiek in zorg/verzorgd worden; zorg in de context van sociale ongelijkheden en categorieën van gender, klasse, ras, handicap; zelfzorg en collectieve zorg; zorg in relatie tot 'burn-out'
- Zorgnetwerken
- Ecologische rouw en zorg; rouwende soorten, habitats, ecosystemen.