“Action based research and the connective potential of exchange”
In de snel veranderende en polariserende werkelijkheid van vandaag de dag, is kunst en cultuur noodzakelijk voor een toekomstbestendige (pluriforme, eerlijke en duurzame) samenleving. Steeds meer kunstprofessionals onderzoeken verschillende manieren om waarde gedreven artistieke praktijken te ontwikkelen. Met als uitgangspunt: kunst die zich verhoudt tot de context waarin ze wordt geïnitieerd, geproduceerd en gepresenteerd. Kunst die van betekenis is. Kunst die een beweging veroorzaakt.
In het hart van deze processen staat de creative producer, een professional die vanuit een artistieke en maatschappelijke visie relaties legt tussen kunstenaars, gemeenschappen en financiers. Het is een complexe en gelaagde rol vanwege de samenkomst van verschillende processen, strategieën, (ethische) vraagstukken en relaties. Op dit complexe kruispunt is het mogelijk om via verbeelding iets in de wereld in beweging te brengen.
Deze professionals vinden elkaar onder andere bij de master DAS Creative Producing. In deze community of practice worden perspectieven gedeeld, gewoontes bevraagd, en worden onbekende paden nieuwsgierig bewandeld. Er wordt zichtbaar en voelbaar dat de kracht van (collectief) praktijkonderzoek de methode creative producing verder kan ontwikkelen.
Creative producing heeft binnen Nederland nog geen lange traditie. De huidige generatie professionals bouwt gezamenlijk aan een narratief om diens ervaringen en know-how met elkaar uit te wisselen. Ze verdiepen zich in actuele vraagstukken in de samenleving en de kunst en doen artistieke voorstellen voor alternatieve werkelijkheden.
De vraagstukken van deze tijd zijn echter veel te groot om louter vanuit Nederlands perspectief begrepen te worden. Een globale lens is noodzakelijk om blinde vlekken en vastgeroeste gewoontes te (door)zien en omver te werpen. Hierom werken we samen met onze partners Watershed (Bristol), Royal Central School of Speech and Drama (RCSSD) (Londen) en de Kibii Foundation (Moengo) aan de ontwikkeling van een Global Research Network for Creative producers.
Projecten
De methode creative producing is ontwikkeld op basis van onderzoek in het buitenland. De Nederlandse context van werken kent echter weer de eigen specifieke uitdagingen. Wat is er nodig om in Nederland op slagvaardige wijze uitvoering te geven aan deze methode? In onderwijsterminologie: welke kennis, vaardigheden en attitude moet je bezitten om in de Nederlandse context de methode van werken te kunnen implementeren?
De master Creative Producing is, net als alle hbo-opleidingen in Nederland, gericht op het beoordelen van de ontwikkeling van de student aan de hand van competenties. De competenties en gedragsindicatoren van de master Creative Producing zijn bij oprichting (2018) gebaseerd op de competenties van de opleidingen Theater. Al snel werd duidelijk dat deze set van competenties niet volstaat voor het profiel van de creatief producent. Het aspect van sociaal-maatschappelijk ondernemen, wat voor creative producing een zeer belangrijke grondslag is, is in deze competentie set te weinig geborgd.
Op basis van die constatering, en mede gestoeld op advies van de accreditatiecommissie in 2018, zijn we gaan onderzoeken op welke wijze we onze eigen competenties het beste kunnen duiden.
We deden verschillende literatuurstudies van aanverwante beroepsprofielen, om kenmerken en kernkwaliteiten te destilleren die ook voor de creative producer relevant zijn. Ook spraken we een divers tableau aan professionals in de kunst, om op te halen welke eigenschappen zij als noodzakelijk zien om vorm te geven aan de methode creative producing. Verschillende versies legden we voor aan het team, studenten en partners van de master Creative Producing, om deze vervolgens te valideren bij een vertegenwoordiging van het werkveld.
In september 2023 start de masteropleiding de hernieuwde competenties te gebruiken. Deze stap is van grote waarde voor de herkenning van de methode creative producing in het nationale en Internationale werkveld. De eerste twee jaar zal het gebruik van de competenties worden gemonitord en geëvalueerd.
Collectiviteit is een begrip dat binnen de kunsten hernieuwd onder de aandacht is. Wat betekent collectiviteit? Hoe geef je daar vorm aan? Wat betekent dit voor het proces van onderzoek en het realiseren van een gezamenlijke kunstuiting? Kan collectieve organisatie een cumulatief effect in een proces veroorzaken?
Binnen het programma ‘collectiviteit’ worden deze vragen door studenten onderzocht in verschillende programma’s: ‘Collective creativity’ en ‘Collective Research’. Door op een eigen gekozen wijze de manier van samenwerken vorm te geven, onderzoeken de studenten de uitdaging en de potentie van (alternatieve) non-hiërarchische organisatievormen en besluitstructuren.
Kernwoorden in dit onderzoek zijn collectieve verbeelding en meerstemmigheid.
Collective Creativity
In het kader van het AIR Programma van de AHK onderzocht de master Creative Producing van oktober '21 t/m januari '22 verschillende wijzen om collectieve creatieprocessen vorm te geven.
Studenten maakten kennis met de uitdagingen bij het articuleren en uitdragen van een collectief narratief en zochten tegelijkertijd naar de kracht, betekenis en het plezier van collectief werken. In vier maanden creëerden zes groepen een campagnevideo waarin ze dat wat voor hun van waarde is, centraal zetten. Gevoed door voorbeelden van verschillende collectieve praktijken gaven de studenten vorm aan het waarom, het hoe en het wat van de campagne.
Speciale gasten waren Sanne Oorthuizen en Alec Steadman van het collectief ‘Bodies of Power/ Power of Bodies’ uit Yogyakarta, Indonesië. Daarnaast werden verschillende collectieven—LFMC, Antidote en de Regenboog Groep—uitgenodigd in een hybride symposium om te vertellen over hun werkwijze, besluitstructuur en uitdagingen als collectief.
Collective research
In september 2023 startte het programma Collective Research – waarin studenten in een tijdelijk collectief onderzochten op welke wijze er gezamenlijk onderzoek kan worden gedaan, welke vormen er mogelijk zijn en wat daar de meerwaarde van is. Per collectief werden de contouren van een onderzoek ontwikkeld rondom het thema: Klimaatverandering – de stijging van de zeespiegel. De focus van het onderzoek lag op het proces van verzamelen, de uitwisseling van het opgehaalde materiaal en op het leggen van verbanden. Ieder collectief besloot een eigen vorm om het proces te archiveren en communiceren.
In dit proces werden de studenten begeleid door Elke Uitentuis en Juha van ’t Zelfde. Het onderzoeksprogramma was gelieerd aan het bredere programma ‘Climate imaginaries at Sea’ (ATD, Gerrit Rietveld Academie en HvA) en droeg op deze wijze bij aan het inzichtelijk maken van het klimaatvraagstuk.
De resultaten werden gepresenteerd in de ‘Research Month’ van de Academie voor Theater en Dans.
Ontwikkeling van onderwijs en beoordeling
Naast de processen van de studenten, onderzoekt het kernteam van de opleiding verschillende mogelijkheden om collectiviteit te beoordelen in het onderwijs. Ons beoordelingssysteem is op dit moment buitengewoon individueel georiënteerd. De vraag is of, en hoe dit systeem kan worden gewijzigd om collectieve inspanningen op passende wijze te waarderen. Begeleid door een onderwijskundige, wordt onderzocht hoe het beoordelen van collectief werk, geïmplementeerd kan worden in het bestaande beoordelingssysteem.
Het delen van de lessons learned
Om de ervaringen en kennis over collectief werken en collectief beoordelingen overdraagbaar en toepasbaar te maken voor andere contexten, werken we aan een ‘inspiratie & conditie document collectief werken’. Hierin worden de bevindingen vertaald naar bouwstenen voor een collectief programma in verschillende contexten.
Het Global Research Network for Creative producers (Das Creative Producing, Watershed (Bristol), Royal Central School of Speech and Drama (RCSSD) (Londen), de Kibii Foundation (Moengo)) wordt opgericht om de ontwikkeling, herwaardering en circulatie van ervaring en kennis over creative producing te bevorderen. De ‘by doing-kennis’ van individuele creative producers loopt ver vooruit op de bestaande bronnen en onderzoeksresultaten die in kenniscentra, onderwijsinstellingen en belangenverenigingen gedeeld worden. Tot op heden bestaat er geen uitwisseling en onderzoeksstructuur om deze kennis te vertalen naar theoretische en toepasbare modellen die in verschillende lokale contexten kunnen worden toegepast. Het netwerk wil hier een bijdrage aan leveren door creatieve methoden van over de hele wereld inzichtelijk te maken. Dit gebeurt enerzijds door projecten te faciliteren die onderzoeken op welke wijze een verschil kan worden gemaakt in de lokale context, via kunst. Gelijktijdig wordt er via gezamenlijke programma’s, casestudies en workshops gebouwd aan een gemeenschappelijk narratief en handelingsperspectief voor methode van werken die bijdragen aan het realiseren van kunst voor verandering.
Naast bovengenoemde partners wordt het netwerk hiervoor inhoudelijk ondersteund door het Prins Claus Fonds. Zij hebben contacten over de hele wereld en zien in het netwerk een mooie aanvulling op hun eigen activiteiten. Betaalplatform Adyen heeft voor de eerste twee jaar sponsorgelden beschikbaar gesteld om het ontwerpen van het netwerk mede te financieren. Het doel is om uit te groeien tot een netwerk waarin ieder jaar een nieuwe cyclus start. In iedere cyclus worden een aantal onderzoeksprojecten gelijktijdig uitgevoerd, die vanuit een mondiaal perspectief worden bevraagd en geduid. De uitkomsten van deze projecten worden via een open source platform openbaar toegankelijk voor creatieven over de hele wereld.
