Artistiek onderzoek - Wat houdt dat in? Een gesprek met Sofia Ornellas Pinto
Onderzoek aan de Academie voor Theater en Dans, we weten dat het gebeurt, maar wat houdt het precies in? Dit is deel 24 van een serie interviews; een kijkje in de keuken. Een gesprek met Sofia Ornellas Pinto, hoofd van het Health and Performance programma van de ATD. Sinds 2022 is dat ook een onderzoeksgroep bij het ATD-Lectoraat.
Deel 24: Opladen met ballet en Kung Fu
Als danser en theatermaker is het enorm belangrijk om goed voor je lichaam en geest te zorgen, om te leren hoe je het beste met jezelf werkt in de artistieke praktijk. Afgelopen februari organiseerden we voor het eerst een ReCharge Week. Dat was voor de vooropleiding van Balletacademie, we werkten met zo’n honderd jonge studenten van negen tot zeventien jaar oud. Je moet weten dat ballet een vroege specialisatie-activiteit is, wat betekent dat je al heel jong begint. Het trainingsprogramma is veeleisend en repetitief, en start meestal op je negende, zelf was ik drie toen ik met ballet begon.
Jonge balletdansers zouden er baat bij hebben als ze naast deze training nog andere sporten zouden beoefenen, zodat ze zich fysiek in de volle breedte kunnen ontwikkelen, voordat ze zich vanaf halverwege de pubertijd helemaal wijden aan ballet. Dat een vroege specialisatie tot uitdagingen kan leiden ervaren veel dansers helaas aan den lijve, ze krijgen bijvoorbeeld last van rsi, herstellen minder snel van blessures en zijn onvoldoende weerbaar. In sommige gevallen is er ook een verband aan te wijzen tussen het vroege specialiseren en een burn-out of het verliezen van je bevlogenheid tijdens de opleiding.
Ging in de ReCharge Week het hele programma van de jonge balletstudenten om?
Ja, we wilden we de studenten toestaan om op een hele andere manier te bewegen. Daarnaast spraken we kunstenaar in hen aan. Ze kregen dramaturgie, Kung Fu, yoga, spelletjes en ‘movement repatterning sessions’, maar ook mindfulness in de vorm van een audiowandeling. Voor deze week bracht ik docenten van verschillende dans- en theateropleidingen van de ATD samen. Het was fantastisch om te kunnen putten uit zo’n rijkdom, het bracht echt een kruisbestuiving teweeg. Er was ook oud-student van de Nederlandse Balletacademie te gast. Hij was lange tijd eerste solist bij het Stuttgart Ballet en Het Nationale Ballet. Tijdens een pauze in zijn carrière opende hij een restaurant. Inmiddels danst hij weer en is hij choreograaf. Hij ging met de studenten in gesprek over hoe belangrijk het is meer dan enkel een danser te zijn: Welke andere dromen heb je? Wat maakt jou een compleet mens?
Hoe werd het hele programma ontvangen?
De studenten waren ontzettend enthousiast, de gastdocenten en de schoolleiding ook. Op dit moment ben ik alle feedback aan het analyseren, ik wil in de eerste plaats graag weten welke onderdelen van de ReCharge Week het meest energie gaven, wat het meest herstellend was. Het zou heel mooi zijn als die onderdelen, zoals dramaturgie en martial arts, uiteindelijk een plek zouden krijgen in het curriculum. In ieder geval lijkt het erop dat we volgend jaar opnieuw een ReCharge Week kunnen doen. Dat is al een geweldige uitkomst.
ReCharge Week NBA, photo: Sjoerd Derine
ReCharge Week NBA, photo: Sjoerd Derine
ReCharge Week NBA, photo: Maud Smeets
ReCharge Week NBA, photo: Sjoerd Derine
Je hebt zelf ook een balletachtergrond.
Ik ben van oorsprong balletdanseres, op mijn 23e, 24e ging ik ‘met pensioen’, iets wat in het ballet niet ongebruikelijk is. Gelukkig had ik op dat moment wel al een opleiding fysiotherapie afgerond. Als fysiotherapeut wilde ik specifiek met dansers werken. Omdat dat in Portugal niet kon, verhuisde ik naar Londen. Daar volgde ik een master danswetenschappen, dat is een niche van sportwetenschappen. Bij de dansers die ik als fysiotherapeut behandelde, kwam ik vaak dezelfde problemen tegen. Problemen die ik zelf als danser ook had gehad. Ik kon die op individueel niveau verhelpen maar ik vond het een grotere uitdaging om ze, door middel van preventie en educatie, bij de wortel aan te pakken. In Londen deed ik onderzoek en organiseerde workshops en seminars. Ik was klinisch directeur van een balletcompagnie in Schotland en Franrijk, voordat ik in 2022 het hoofd van Health and Performance werd, hier aan de ATD in Amsterdam. Na een overgangsperiode van acht maanden, kan ik sinds het schooljaar 2023-24 mijn eigen ideeën verwezenlijkend zien.
Wat zijn de momenten waarop je denkt: dit is precies waarom ik dit werk doe?
Op microniveau zit dat in het één op één contact met de studenten, als daarin iets klikt is dat altijd prachtig. Daarnaast haal ik veel voldoening uit de seminars en studiedagen. Maar er is één ding waar ik nog meer van geniet. Ik breng vaak wetenschappelijke en artistieke afdelingen samen, waarbij ik soms samenwerk met andere AHK-academies, zoals bijvoorbeeld de Reinwardt Academie (voor Cultureel erfgoed) en het Conservatorium. Als ik een verbinding tot stand kan brengen met de juiste mensen en we het juiste gesprek te voeren, ben ik intens tevreden. Dan loop ik gelukkig de straat weer op.
Hoe weet je of je het juiste gesprek voert?
Als ik zie dat mensen enthousiast zijn, als ik hun ogen zie sprankelen. Vaak laten we ons afschrikken doordat een plan heel groot lijkt. Maar volgens mij hoeven we alleen maar iets te beginnen. Iet dat haalbaar ia en van betekenis voor de gemeenschap. Dat kan heel goed iets kleins zijn, als je dat maar met toewijding doet. Betekent dat dat we het morgen voor elkaar hebben? Nee, maar misschien wel in vijf jaar tijd.
Je moet weten dat ik, voordat ik hier aantrad, fulltime werkte voor twee jeugddansgezelschappen. Het aantal studenten en docenten waar ik hier op school mee te maken heb staat gelijk aan 13 dansgezelschappen bij elkaar. Dat betekent dat ik voor iedere opleiding maar weinig kan doen, en dat elk project dat ik initieer zichzelf uiteindelijk moet kunnen dragen. Ik vind het belangrijk dat mijn werk een rimpeling teweeg brengt. Om terug te gaan naar de ReCharge Week: dit programma was voor ons meteen ook een onderzoekproject. Ik wil het graag presenteren op jaarlijkse conferentie van IADAMS (International Association of Dance, Medicine and Science). Ik denk dat het belangrijk is om onszelf daar als ATD internationaal te laten zien. Om in die context een gesprek op gang te brengen en de reactie van vakgenoten te horen. Misschien heeft iemand wel een geweldige aanvulling op ons onderzoek. Kijk, op zo’n moment ben ik heel gelukkig, want dan ontstaat een rimpeling.
Tekst en interview: Hester van Hasselt
De complete serie interviews Artistiek onderzoek - Wat houdt dat in? kun je hier lezen