‘De levenslessen zijn een vast ingrediënt van DasArts’, vertelt Barbara van Lindt, sinds mei 2009 directeur van DasArts en daarvoor bij de opleiding betrokken als adviseur. ‘Het idee van het leven in de kibboets was dat lichamelijke arbeid de kijk op individualiteit, levenswijze en omgeving kan veranderen en daardoor misschien ook de opvatting van de kunstenaar over concept, presentie en compositie.’

Tijdens andere blokken waren studenten gestationeerd op de marinebasis in Den Helder, werkten ze in een psychiatrisch ziekenhuis in Castricum of waren ze getuigen in de keuken van het Amstel Hotel. Van Lindt: ‘Studenten worden blootgesteld aan een cultuurschok, ze worden geconfronteerd met totaal andere levensomstandigheden. Aan den lijve ervaren ze het andere. Dankzij deze ervaring stappen studenten op een andere manier in de wereld, ze zien wat er speelt buiten de cocon van het kunstenaarschap. Je moet het aandurven om je helemaal onder te dompelen in het onbekende en onverwachtse, open te zijn en niet de gebaande weg te nemen.’

Groepsdynamiek
Luca Stappers, masterstudent, beeldend kunstenaar en theatermaker, vindt het verblijf in de kibboets een verrijking: ‘Het was op zich al een avontuur om met een groep met zo weinig cohesie – allemaal kunstenaars die net aan hun masteropleiding zijn begonnen – in deze soms bijna surreële omgeving te zijn. We hadden er niet zelf voor gekozen, we kenden elkaar nauwelijks en de eerste indruk die wij van het leven en de mensen in de kibboets hadden was ook niet echt vertrouwd. We werden daardoor gedwongen om iets met elkaar aan te gaan. Het was voor mij heel interessant om te zien hoe de anderen reageerden op deze vreemde omgeving.'

'Toen ik bij DasArts begon, was ik me wel bewust van het feit dat ik ervaringsgericht kunstonderwijs zou gaan volgen. Ik geloof erin dat je, als je een bepaald stadium in je kunstenaarschap hebt bereikt, niet meer op zoek moet gaan naar nieuwe technieken. Je hebt behoefte aan nieuwe inzichten. Ons bezoek aan de kibboets was een uitgelezen kans tot vernieuwing.’

Continue vernieuwing
‘Bij de start van de studie komen studenten met een individuele vraag binnen’, vertelt Barbara van Lindt. ‘Ze hebben een heel eigen behoefte, gerelateerd aan hun eigen praktijk en met de wens verder te komen. Wij, de docenten, kijken aan het begin samen met de student wat deze nodig heeft. We maken samen een soort portret. Dat portret wordt in de loop van de studie bijgesteld. Je maakt vaak mee dat iemand gaandeweg een nieuwe weg inslaat: het is niet uitzonderlijk dat een student als schrijver binnenkomt en later kiest voor regie. De helft van de tijd werk je aan je eigen projecten, gekoppeld aan de vraag waarmee je binnen kwam. De staf van DasArts ondersteunt je met persoonlijk advies in je zoektocht. Daartegenover staat de collectieve lijn. Twee semesters lang neem je deel aan een blok; je zit in een groep met ongeveer vijftien andere theatermakers, allemaal met een andere culturele achtergrond. Je leert elkaars standpunten kennen en elkaars positie inschatten; er is een continue wisselwerking.'

'De nieuwe lichting masterstudenten zal elkaar in de komende anderhalf jaar regelmatig ontmoeten, elkaar leren begrijpen en leren constructieve kritiek te geven. Als student word je geconfronteerd met een breed scala aan meningen over je werk: harde kritiek of juist bevestiging van wat je doet. Alleen al het feit dat je je prille ideeën blootstelt aan de blik van anderen is enorm eng, bijna masochistisch. Toch is deze uitwisseling een enorme verrijking voor je eigen praktijk. In de groep leer je hoe je ervoor kunt zorgen dat je niet per se je eerste keuze volgt maar steeds open staat voor vernieuwing. De ervaring in de kibboets was hiervoor exemplarisch: de studenten werden ondergedompeld in de groep en in het alledaagse leven in de kibboets, een totaal nieuwe situatie.’

Eigen vooroordelen wegpellen
‘Omdat we kunstenaars zijn was de onderdompeling uiteraard tegelijk verbonden met reflectie’, voegt Luca Stappers toe. ‘Ik was verbaasd over de oprechte nieuwsgierigheid van de bewoners. Gesprekken in de pauzes gingen wezenlijk over het leven. Voor mij was dat vrijwel onvoorstelbaar. Je bent totaal afgepeigerd door het fysieke werk en plots zit je met z’n allen onder een boom diepgaande gesprekken te voeren. Er was ook weinig afleiding: geen mobiele telefoon, beperkt televisie, geen uitgaansleven en een bijna ongelooflijke regelmaat in de dagindeling. Zelfs het menu was een karikatuur van regelmaat.'

'We doorliepen dezelfde fases als de bewoners, alleen dan sneller. Zeker hebben we ze geconfronteerd met de tegenstrijdigheden in hun leven. Ze zitten midden in de woestijn en gebruiken 700 liter per dag, met op zichtafstand een samenleving die 20 liter water per week ter beschikking heeft. Door onze eigen vooroordelen weg te pellen zagen we de overgave waarmee zij leven en werken. Dat had een bepaalde schoonheid. Zij zouden graag de paradox overbruggen maar dat hebben ze nog niet voor elkaar en daarvan zijn ze zich bewust. Maar vanuit hun basishouding poneren zij niets als absolute waarheid. Dat is natuurlijk niet nieuw maar het was wel heel inspirerend voor ons om het zo beleden te zien.’

Vreemde omgeving
Barbara van Lindt was zelf een week in de kibboets. ‘Het was aanvankelijk ook eng’, vertelt ze. ‘Hoe gaan de mensen reageren, wat gebeurt er als je de groep niet binnenkomt? Het leek in eerste instantie een beetje op een sekte. We zijn er dan ook allemaal ingestapt met een grote portie terughoudend scepticisme. Ik hoopte - als staflid van DasArts- dat iedereen gaandeweg de kibboets zou zien zoals die was, de manier van leven zou accepteren en bereid zou zijn dat voor de tijd dat we daar waren, te omarmen.

‘Er was ook een Efteling-achtig gebouw, haast een provocatie voor kunstenaars uit het westen, maar een enorme trekpleister voor het lokale toerisme’, vertelt Luca. ' Neot Semadar is als houtwerkplaats begonnen; kunsthandwerk is een belangrijke zuil in hun samenleving. Driekwart van hun arbeidskracht zat in dit gebouw. Onze gedachten en principes over kunst werden enorm uitgedaagd.

'Ook de politieke kwestie smeulde op de achtergrond. Je kon de dichtbijgelegen legerbasis zien. Op een dag was er ergens in de woestijn vuurwerk, maar het had ook een ontploffing kunnen zijn. Daar komt natuurlijk weer een discussie uit voort. De inwoners zijn ervan overtuigd dat het leger nodig is; ze zijn allemaal soldaat geweest, maar hebben daarna wel voor een ander leven gekozen. Volgens hen is het verleden niet belangrijk; daardoor wordt niet gedefinieerd wat je nu bent.’

Creëren van het onverwachte
Voor Barbara van Lindt was de belangrijkste levensles uit Learning by Living dat je altijd open moet staan voor het andere en niet de gebaande wegen moet inslaan. Je moet je bewust worden van je eigen projecties teneinde jezelf beter te leren kennen. ‘Het is niet de agenda van DasArts om te prediken “Blijf weg van het gevestigde theater”. Veel van onze alumni hebben juist een prominente plek verworven in het Nederlandse en internationale landschap van de podiumkunsten. Dat is een gezond maatschappelijk teken, want we hebben ook een verantwoordelijkheid tegenover bestaande structuren. Maar het is niet per se ons doel om de kunstenaar te conformeren aan wat er al is; we leiden kunstenaars op die tegen de gevestigde orde in durven gaan en positief zijn ten opzichte van het onbekende. Maar we zijn geen zelfverklaarde underground. We willen kunstenaars opleiden die zich committeren aan hun omgeving, die zich ervan bewust zijn waarom ze iets doen. We zijn onafhankelijk en visionair.'

Volgens Barbara van Lindt willen de staf, de mentoren en adviseurs niet bepalen welke weg de studenten inslaan. ‘Wij proberen optimale omstandigheden te scheppen voor hun zoektocht. Voor mij als begeleider is het een enorme evenwichtsoefening om iedere student te stimuleren in de zoektocht naar zijn of haar eigen weg. Wij stafleden moeten ons inhouden; onze eigen smaak is even niet zo belangrijk. We moeten met de student meedenken en met onze esthetische ervaring een goede gesprekspartner zijn voor de studenten. Het belangrijkste is dat er onafhankelijk theater wordt gemaakt. DasArts is geen gebruiksaanwijzing voor een bepaald soort kunst.’

Volgend jaar weer naar de kibboets? Dat zou kunnen maar het lijkt van Lindt niet waarschijnlijk. 'Herhaling staat haaks op het creëren van het onverwachtse, hetgeen aan de basis van DasArts staat.'

Meer informatie
DasArts - Master of Theatre