'Danish Blue' maakt De Vier Laatste Dingen
Twee mensen in een verlaten ruimte. Een derde komt binnen en gaat niet meer weg. Is het een verlosser of een indringer? Babette Engels en Jordy Vogelzang houden in hun voorstelling De Vier Laatste Dingen de ‘narcistische individualist van nu’ een spiegel voor. Zonder God op zoek naar zingeving.
De Vier Laatste Dingen is een afstudeervoorstelling van Babette Engels en Jordy Vogelzang (ATKA) en van Sterre Bijl (Productie Podiumkunsten). Was te zien van 15 t/m 20 juni & 23 juni 2017.
De Vier Laatste Dingen, waar komt die titel vandaan?
Babette: ‘We verwijzen naar het einde van de wereld of de eindtijd. De terugkeer van Jezus hoort daar ook bij. In zowel de christelijke, joodse als islamitische religies bestaat de eindtijd uit de vier laatste dingen: dood, oordeel, hemel en hel. Wij gebruiken ze als de titels van de vier bedrijven van ons stuk.’
Zijn jullie religieus dan?
Babette: ‘Nee, maar we zijn wel gefascineerd door religieuze teksten en beelden. De piëta is bijvoorbeeld een van de rijkste beelden ter wereld.’
Jordy: ‘Terwijl religie in onze tijd voor steeds meer mensen steeds minder betekenis heeft. We beleven daardoor nog maar weinig écht samen. Ja, voetbal en Koningsdag, en verder leven we ons eigen leventje langs anderen heen. Babette en ik gebruiken die eeuwenoude verhalen en de rijke symboliek erin.’
Babette: ‘Zonder God zijn wij op zoek naar zingeving. Voor ons leidt die zoektocht tot theater.’
Waarom theater?
Jordy: ‘Als religie wegvalt, krijg je daar enorm veel vrijheid voor terug. Je wordt op jezelf teruggeworpen. Het leven blijkt zinloos en eindig. Daar kun je van in paniek raken, van die absurditeit. Camus noemt in De mythe van Sisyfus zeven manieren om daarmee om te gaan: zelfmoord, afleiding, ontkenning, acteur, kunstenaar of politicus worden, of de absurde situatie erkennen en accepteren. Wij zijn acteur en kunstenaar geworden.’
Wat krijgen we te zien in jullie voorstelling?
Babette: ‘Je ziet twee mensen in een verlaten ruimte. Hun eindstation, waar ze al levenslang lijken te wonen. Ze zijn vervormd, vervreemd van zichzelf. Een derde komt binnen, valt, en gaat niet meer weg.’
Jordy: ‘Die binnenkomende persoon slaakt een ondefinieerbare dierlijke kreet. “Er is iemand aan het neuken óf aan het sterven”, constateert een van de twee anderen. Dat is tekenend voor ons stuk. Ze komen niet in actie, maar kruipen in hun hoofd en stellen zichzelf vragen: wat doe je als iemand is gevallen en blijft liggen? Ga je helpen? Hoe moet je eigenlijk helpen, troosten of zelfs liefhebben? Deze mensen zijn ervan vervreemd.’
'De Vier Laatste Dingen', foto: Bart Grietens
Die derde persoon, is dat Jezus?
Jordy: ‘Ja, af en toe. Hij maakt de hele weg door van de terugkerende profeet: de laatste vier dingen. Hij komt binnen als arme bedelaar. Is hij een echte profeet of een valse? Doet dat ertoe? De andere twee reageren verschillend: één gelooft er heilig in, de ander is veel sceptischer.’
Babette: ‘Het gaat ook over: hoe ga je om met de binnendringer, de vreemdeling die plotseling in jouw ruimte is?’
En, wordt de indringer ‘gekruisigd’?
Jordy: ‘Dat verklap ik niet. De indringer heeft wel een doel. Weet hij als een rat, als een parasiet binnen te dringen en de samenleving over te nemen? Die mechanismen krijg je te zien.’
Babette: ‘Je ziet wat mensen doen om bij een doel te komen. Het stuk is een psychologisch bouwwerk. De drie personages spelen een schaakspel: grillig, strategisch en onvoorspelbaar. Ze spelen met maskers: wie ben ik en wat laat ik zien? Kan ik mezelf wel laten zien? Ze manipuleren uit eigenbelang. Ze zijn hoogmoedig en zouden bijna sterven om hun verlangens te bevredigen.’
In hoeverre is De Vier Laatste Dingen een spiegel van onze huidige tijd?
Jordy: ‘In de huidige tijd zijn we heel erg prestatiegericht en individualistisch, vaak met narcistische trekken. Tegelijkertijd proberen we voortdurend tot de ander te komen. Het enige wat in de weg zit, is ons eigen hoofd, dat vol zit met onszelf. We lijken niet in staat verder te kijken dan vanuit onze eigen positie.’
Babette: ‘Wij bezitten eigenschappen waar we ons voor schamen: egocentrisme, jaloezie, heel erg met prestatie en met jezelf bezig zijn. Onze personages zijn hier een uitvergroting van. Door succes verslaafde individualisten die verzuipen in hun eigen narcistenhel. Die niet meer nader tot anderen kunnen komen.’
Wat willen jullie liefst bereiken bij je publiek?
Babette: ‘Natuurlijk dat onze voorstelling langer bestaat dan alleen in de loods. Dat ze doorgaat in het hoofd van ons publiek.’
Jordy: ‘We vergroten uit wat je dagelijks meemaakt. Als we nog twintig jaar zo doorgaan, ziet de wereld er dan zó uit? Het is een tijdloos verhaal over precies deze tijd.’
Tot slot: wat vond Johan Simons van jullie stuk?
Jordy: ‘Johan is een fantastische regisseur, hij is echt een held van ons! Hij zei dat hij ons stuk modern vond. En abstract. Een uitdaging om te regisseren.’
Wie of wat is Danish Blue?
Babette Engels en Jordy Vogelzang van de Amsterdamse Toneelschool&Kleinkunstacademie presenteren zich sinds 2015 als theatermakers-duo Danish Blue (‘Onze lievelingskaas’). Hun eerste voorstelling De Poule Des Doods (2015) werd gevolgd door Lichttekort (2016). Nu studeren ze af op het zelfgeschreven stuk De Vier Laatste Dingen. Ze spelen deze keer met klasgenoot Chris Peters en onder regie van Johan Simons en Koen van Etten, derdejaarsstudent aan de Regie Opleiding.